Wrth benderfynu a ddylid enwi ysgol, bydd yr ALl yn ystyried:

• a yw’r ysgol benodol yn arbennig o dda am sicrhau’r Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol yng Nghynllun Datblygu Unigol y plentyn neu’r person ifanc
• a oes gan yr ysgol aelodau staff ag arbenigedd arbenigol
• a oes gan yr ysgol yr arbenigedd gofynnol mewn darpariaeth benodol, fel nam ar y golwg neu’r clyw
• Pe bai’n afresymol i ysgol fwy lleol ddarparu Darpariaeth Ddysgu Ychwanegol y plentyn.

Lle bo ysgol yn cael ei henwi yn y CDU, dylai’r ALl nodi yn y cynllun pam ei bod yn briodol i’r plentyn gael addysg yno.

Yn ogystal ag enwi’r ysgol, os na ellir bodloni ‘anghenion rhesymol’ plentyn, person ifanc neu ‘blentyn sy’n derbyn gofal’ ar gyfer Darpariaeth Ddysgu Ychwanegol, oni bai bod yr ALl hefyd yn sicrhau darpariaeth, RHAID i’r awdurdod lleol gynnwys disgrifiad o’r ddarpariaeth ychwanegol yn yr is-adran ar y CDU a RHAID sicrhau’r ddarpariaeth honno. Mae hyn yn golygu mai cyfrifoldeb yr awdurdod lleol yw unrhyw gymorth ychwanegol.

Diwellir anghenion dysgu ychwanegol y rhan fwyaf o blant mewn ysgol brif ffrwd. Serch hynny, os na all ysgol brif ffrwd fodloni anghenion y plentyn, bydd hyn yn cael ei drafod gyda chi wrth baratoi Cynllun Datblygu Unigol (CDU) y plentyn neu’r person ifanc. Bydd yr Awdurdod Lleol yn cael ei gynnwys wrth ddatblygu cynllun yn ystod y cam hwn.

Pan fydd anghenion dysgu ychwanegol eich plentyn yn cael eu nodi, yna bydd angen i’r ALl ystyried y Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol sydd ei hangen i fodloni anghenion eich plentyn. Byddant wastad yn ystyried a ellir diwallu anghenion eich plentyn mewn ysgol brif ffrwd a gynhelir, gan fod dyletswydd arno i wneud hynny o dan y Ddeddf.

Serch hynny, os na ellir bodloni darpariaeth ddysgu ychwanegol eich plentyn neu berson ifanc mewn ysgol brif ffrwd, rhaid i’r ALl gynnwys disgrifiad o unrhyw ddarpariaeth briodol arall yn y cynllun.

Y mathau o ddarpariaeth yw—

• lle mewn ysgol benodol neu sefydliad arall
• unrhyw fwyd neu lety sy’n ofynnol

Yn ychwanegol, mae gan rieni neu bobl ifanc hawl gyfreithiol i ofyn i ysgol neu goleg penodol gael ei henwi mewn cynllun datblygu unigol (neu i fynegi dewis ar gyfer ysgol annibynnol, coleg neu sefydliad arall).

O dan a. 9 Deddf Addysg 1996, rhaid i ALlau roi sylw i’r egwyddor gyffredinol y dylai disgyblion gael eu haddysgu yn unol â dymuniadau eu rhieni, i’r graddau y mae hynny’n gydnaws â “darparu hyfforddiant a hyfforddiant effeithlon ac osgoi gwariant cyhoeddus afresymol”.

Dylai’r awdurdod lleol ystyried y canlynol wrth wneud penderfyniad a oes angen lle mewn ysgol benodol neu sefydliad arall.

• P’un a ellir cyflwyno’r ddarpariaeth ddysgu ychwanegol sydd ei angen (yn rhesymol) ar y plentyn neu’r person ifanc yn llawn mewn unrhyw ysgol a gynhelir neu sefydliad Addysg Bellach ai peidio.
• P’un a yw nodweddion penodol ysgol neu sefydliad arall yn ei gwneud yn arbennig o dda am wneud y Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol gofynnol – gallai hyn gynnwys amrywiaeth o wahanol faterion, gan gynnwys nodweddion ffisegol yr ysgol neu’r sefydliad.
• A oes gan yr ysgol neu’r sefydliad aelodau staff ag arbenigedd neu hyfforddiant arbenigol
• A oes gan yr ysgol neu’r sefydliad yr arbenigedd gofynnol.

Dylai’r awdurdod lleol nodi hefyd pam ei fod yn fodlon bod buddiannau’r plentyn yn ei gwneud yn ofynnol i’r Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol a nodwyd yn y CDU gael ei gwneud yn yr ysgol honno, a pham ei bod yn briodol i’r plentyn gael addysg neu hyfforddiant yno.

Dylai’r CDU hefyd gynnwys y rhesymau dros unrhyw benderfyniad ynglŷn â’r lleoliad a hefyd lle cafwyd gwahaniaeth barn.

Gall hyn fod yn wahaniaeth barn rhwng gweithwyr proffesiynol, neu’n wahaniaeth barn rhwng y plentyn, rhiant y plentyn neu’r person ifanc a gweithwyr proffesiynol, neu unrhyw wahaniaeth barn arall.

Dylai egluro sut mae gwahanol safbwyntiau wedi’u hystyried cyn dod i benderfyniad penodol.

Weithiau, dim ond mewn ysgol breswyl y gellir bodloni anghenion plentyn. Wrth benderfynu a oes angen ysgol breswyl (bwyd a llety) ar blentyn neu berson ifanc, mae’n rhaid i’r awdurdod lleol ystyried os:

• na ellir diwallu anghenion y plentyn neu’r person ifanc yn y ddarpariaeth ddydd
• a oes tystiolaeth sy’n dangos mai dim ond mewn lleoliad preswyl y gellir darparu elfen hanfodol o addysg neu hyfforddiant y plentyn neu’r person ifanc

er enghraifft,

Mae angen rhaglen gyson ar y dysgwr yn ystod oriau ysgol, ac ar ôl oriau ysgol, na ellir ei darparu gan addysg ddibreswyl o’i chyfuno â chymorth gan asiantaethau eraill

Yn aml gelwir p’un a yw anghenion y plentyn neu’r person ifanc yn gofyn am raglen y tu allan i oriau ysgol yn ‘Gwricwlwm Diwrnod Effro’. Fel mae’r ymadrodd yn ei awgrymu, mae’n golygu bod angen i blentyn gael ei addysgu yn ystod ei holl oriau effro.

Mae p’un a yw angen plentyn neu berson ifanc yn angen addysgol neu’n angen gofal cymdeithasol ai peidio yn allweddol i’r ystyriaeth gan ei fod yn effeithio’n uniongyrchol ar ba ddarpariaethau a pha leoliad ysgol maen nhw’n ei gael.

Dylai’r awdurdod lleol sicrhau y bydd unrhyw wasanaethau ychwanegol sydd eu hangen ochr yn ochr ag addysg, fel bwyd a llety, ar gael o’r cychwyn cyntaf. Gallai’r rhain gynnwys:

• gofal iechyd
• gofal personol
• gofal cymdeithasol
• trafnidiaeth

Dyma faes lle mae gweithio aml-asiantaeth a thrawsadrannol yn bwysig. Yn benodol, gallai adrannau addysg a gwasanaethau cymdeithasol awdurdodau lleol a chyrff y GIG ystyried trefniadau cyllido priodol ar y cyd.

Mae’n ddyletswydd ar bob Awdurdod Lleol ystyried defnydd effeithlon o adnoddau, a bydd yn ystyried a fyddai ysgol ddydd a gynhelir a phecyn gwasanaethau cymdeithasol gyda’i gilydd yn opsiwn mwy priodol na lleoliad preswyl.

Mae gan rieni neu bobl ifanc hawl gyfreithiol i ofyn i ysgol neu goleg penodol gael ei henwi mewn cynllun datblygu unigol (neu i fynegi dewis ar gyfer ysgol annibynnol, coleg neu sefydliad arall).

O dan a. 9 Deddf Addysg 1996, rhaid i ALlau roi sylw i’r egwyddor gyffredinol y dylai disgyblion gael eu haddysgu yn unol â dymuniadau eu rhieni, i’r graddau y mae hynny’n gydnaws â “darparu hyfforddiant a hyfforddiant effeithlon ac osgoi gwariant cyhoeddus afresymol”.

Lle bo plentyn neu riant yn ffafrio lleoliad mewn ysgol annibynnol ond y gellir diwallu anghenion rhesymol y plentyn am Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol mewn lleoliad addysg a gynhelir neu sefydliad Addysg Bellach, nid yw’n ofynnol i’r awdurdod lleol ariannu lle’r dysgwr yn yr ysgol annibynnol. Adran 9 o Ddeddf Addysg 1996.

Serch hynny, pan fydd y sefyllfa hon yn codi, dylai’r awdurdod lleol egluro wrth y rhiant a’r plentyn sut gellid diwallu anghenion y dysgwr heb droi at leoliad annibynnol.

Gall yr awdurdod lleol wrthod y cais os:

• Mae’r lleoliad yn anaddas ar gyfer oedran, gallu, dawn neu anghenion addysgol arbennig (“AAA”) y plentyn neu’r person ifanc; neu
• Byddai presenoldeb y plentyn neu’r person ifanc yn anghydnaws â darparu addysg effeithlon i eraill; neu
  Byddai presenoldeb y plentyn neu’r person ifanc yn anghydnaws â’r defnydd effeithlon o adnoddau.

os ydych yn anghytunoa penederfyniad yr awdurdod lleol fedrwch apelio y penderfyniad i Dribiwnlys Addysg Cymru

RHAID i awdurdodau lleol roi sylw i safbwyntiau a dymuniadau Rhieni, Plant a Phobl Ifanc. Adran 6 o’r Ddeddf.

Rhaid i awdurdodau lleol hefyd ystyried yr egwyddor gyffredinol bod disgyblion i’w haddysgu yn unol â dymuniadau eu rhieni, i’r graddau y mae hynny’n gydnaws â darparu cyfarwyddyd a hyfforddiant effeithlon ac osgoi gwariant cyhoeddus afresymol.  (Deddf Addysg 1996, Adran 9)

Bydd angen i’r Awdurdod Lleol ystyried:

• tystiolaeth sy’n dangos bod y Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol sy’n ofynnol i fodloni ADY y plentyn neu’r person ifanc ar gael yn yr ysgol annibynnol honno yn unig.
• bod gan y plentyn neu’r person ifanc anghenion meddygol a/neu ofal cymdeithasol na ellir eu diwallu gan ddarparwyr lleol, neu ar y cyd â nhw, mewn ysgol a gynhelir neu sefydliad Addysg Bellach ac a fyddai’n eu hatal rhag cael mynediad at addysg neu hyfforddiant sy’n addas i ddiwallu’r anghenion a nodwyd.
• pe bai modd sicrhau darpariaeth i ddiwallu anghenion y plentyn neu’r person ifanc mewn ysgol annibynnol arall hefyd.
• a fyddai’r lleoliad annibynnol penodol hwnnw’n gydnaws â darparu cyfarwyddyd a hyfforddiant effeithlon, ac osgoi gwariant cyhoeddus afresymol.

Er mwyn i awdurdod lleol ddisgrifio ysgol annibynnol yng Nghymru yn y CDU ac i sicrhau darpariaeth yn yr ysgol honno, RHAID i’r amodau canlynol gael eu bodloni:

• caiff yr ysgol ei chynnwys yn y gofrestr o ysgolion annibynnol yng Nghymru, a
• mae’r awdurdod lleol yn fodlon y gall yr ysgol wneud y Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol a ddisgrifir yng Nghynllun Datblygu Unigol y plentyn neu’r person ifanc.

(Rhaid bodloni amodau tebyg wrth ddisgrifio a sicrhau darpariaeth mewn sefydliadau addysgol annibynnol yn Lloegr).

Gall awdurdod lleol drefnu’r Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol neu unrhyw ran o’r Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol, a ddisgrifir yng Nghynllun Datblygu Unigol y plentyn i’w wneud heblaw mewn ysgol ond NI DDYLID gwneud hynny oni bai ei fod yn fodlon y byddai’n amhriodol i’r Ddarpariaeth Ddysgu Ychwanegol gael ei wneud mewn ysgol.

Adran 53(2) o’r Ddeddf.

Wrth ystyried cais rhiant, mae’n rhaid i awdurdod lleol sefydlu

• anghenion y plentyn,
• addasrwydd y lleoliad, ac
• a yw dewis y rhieni o leoliad yn ddrytach na’r hyn a gynigir gan yr awdurdod.

Rhaid i awdurdodau lleol roi sylw i’r egwyddor gyffredinol bod disgyblion i’w haddysgu yn unol â dymuniadau eu rhieni, i’r graddau y mae hynny’n gydnaws â darparu cyfarwyddyd a hyfforddiant effeithlon ac osgoi gwariant cyhoeddus afresymol.

Os ydych yn anghytuno â phenderfyniad awdurdod lleol o ran lleoliad, mae Deddf Anghenion Dysgu Ychwanegol a’r Tribiwnlys Addysg 2018 yn rhoi hawliau apelio i blant, rhieni plant a phobl ifanc ynglŷn ag ADY yn yr amgylchiadau canlynol:

• Disgrifiad o ADY person mewn CDU (14(6) o’r Ddeddf)
• Y ddarpariaeth ddysgu ychwanegol yn y cynllun – neu’r gefnogaeth nad yw’n y cynllun (19(4))
• Yr ysgol a enwir mewn CDU neu os nad oes ysgol wedi’i henwi (A.48 o’r Ddeddf); 
• Os na enwir unrhyw ysgol mewn cynllun datblygu unigol at ddibenion adran 48

RHAID i apeliadau gael eu gwneud o fewn 8 wythnos i benderfyniad yr ALl.

Lle bo rhiant neu berson ifanc yn gofyn am ysgol annibynnol neu ysgol breswyl ac wedi apelio, rhaid i’r Tribiwnlys Addysg yng Nghymru ystyried yn gyntaf a all dewisiadau’r rhieni a’r ALl ddiwallu angen y plentyn neu’r person ifanc.

Gall dewis rhiant neu berson ifanc ond gael ei ddadleoli ar sail:

‘bod yn anghydnaws â’r defnydd effeithlon o ‘adnoddau’ lle mae’r gost ychwanegol yn sylweddol neu’n anghymesur’

Os gall y ddau leoliad ddiwallu angen, yna rhaid iddo ystyried a oes modd cyfiawnhau’r gost ychwanegol gan unrhyw fanteision fyddai mynychu’r ysgol honno yn eu cael ar y plentyn neu’r person ifanc.

Os yw’r lleoliad sy’n cael ei ffafrio yn ddrutach, nid yw hynny o reidrwydd yn gyfystyr â gwariant cyhoeddus afresymol.

Mae’n rhaid i’r tribiwnlys gynnal proses gydbwyso a gall edrych, yn ychwanegol at fuddion addysgol, buddion iechyd a gofal cymdeithasol ehangach o ran y plentyn yn mynychu ysgol o ddewis y rhiant.

Mae arbedion costau i’r ALl o’r plentyn yn mynychu’r ysgol sy’n cael ei ffafrio gan y rhiant hefyd yn berthnasol. Er enghraifft, arbed ar le gofal seibiant i’r ALl na fydd ei angen os yw’r plentyn yn mynd i ysgol breswyl, staff arbenigol/therapïau ar y safle a fyddai fel arall yn arwain at gostau i’r ALl/GIG, neu daliadau uniongyrchol am ofal cymdeithasol na fydd ei angen ar y rhieni mwyach.

Mae Adran 9 o Ddeddf Addysg 1996, lle mae’n rhaid i Awdurdodau Lleol ystyried yr egwyddor gyffredinol y dylai disgyblion gael eu haddysgu yn unol â dymuniadau eu rhieni, i’r graddau y mae hynny’n gydnaws â:

“darparu cyfarwyddyd a hyfforddiant effeithlon ac osgoi gwariant cyhoeddus afresymol”, yn parhau yn ei lle.